Too smart to be smart

De zesdelige serie kantoorpolitiek voor beginners wordt afgesloten met een aantal tips uit mijn coachingspraktijk over dit onderwerp. De genoemde voorbeelden zijn echte casussen, maar zo algemeen omschreven dat ze niet naar personen te herleiden zijn. Dit is de zevende tip in deze reeks.

Natuurlijk wil je je profileren en laten zien hoe goed je bent. Dat moet ook in een competitieve omgeving. Maar dat je hierbij ook de plank goed mis kan slaan blijkt uit de navolgende voorbeelden.

Casus 1

Tijdens een borrel van de Specialistenvereniging Arbeidsrecht hadden jullie meteen een klik en zij had je gevraagd te solliciteren om haar praktijkgroep te komen versterken. Je had er even over na moeten denken. Van een groot Zuidas-kantoor naar een wat kleiner niche kantoor is een grote stap, maar de weg naar de maatschap was daar een stuk korter en dat was toch je ambitie. Na een paar weken in dienst werd je gevraagd om samen met haar een pitch te doen voor een grote onderneming, die een huisadvocaat arbeidsrecht zocht. Wat je raar vond is dat zij de pitch niet met jou wilde voorbereiden, terwijl jij er wel bij moest zijn. Het heeft jou er niet van weerhouden om het zelf grondig voor te bereiden. Tijdens de pitch merkte je dat je veel meer een klik had met de potentiële klant dan jouw baas. Jij voerde het woord en beantwoordde de vragen. Dat ging vanzelf en de klik werd beloond: de volgende dag kreeg jij een persoonlijk telefoontje van de directievoorzitter: hij wilde jou als advocaat. Dolblij deed je een rondje langs de partners. Iedereen enthousiast, behalve zij. Zij gaf je meteen een uitbrander: je had schaamteloos geflirt met de directieleden en een one-man-show opgevoerd. Zij had er geen spelt tussen kunnen krijgen. Je vond dat een hele vreemde reactie, maar had wijselijk je mond gehouden. Daarna ging het bergafwaarts tussen jullie. Ze behandelde jou als een stagiaire. Je mocht geen dossiers op eigen naam openen, je kreeg alleen uitzoekklussen en je werd weggehouden van klanten. En wat je deed was nooit goed genoeg. Altijd ging ze er met de rode pen doorheen en probeerde je op fouten te betrappen. Je eerste beoordeling was matig en dat was opmerkelijk, want je had de grootste klant van kantoor sinds jaren binnengesleept en je had ook de hoogste omzet van de hele praktijkgroep. Na amper een jaar was jou wel duidelijk dat je hier niet verder zou komen en teleurgesteld besloot je terug te gaan naar de Zuidas.

Casus 2

Het advies van jouw leidinggevende aan een interne opdrachtgever, die een contract met een ICT-leverancier wilde opzeggen, was gewoon niet goed. Als je in de toekomst belang hebt bij samenwerking met een partij zijn er genoeg alternatieven voor het hard beëindigen van een contract, maar die alternatieven werden in het advies niet door jouw baas genoemd. Op z’n minst kan je om de tafel gaan zitten en kijken of je de overeenkomst kunt aanpassen. Je kunt ook een vordering tot nakoming instellen of je eigen prestaties opschorten. In ieder geval hadden dit soort opties genoemd moeten worden, vind jij. In het belang van je werkgever heb je de betrokken opdrachtgever jouw visie gegeven en naar aanleiding daarvan besloot hij van het advies van jouw baas af te wijken en voor een andere optie dan het beëindigen van het contract te kiezen. Eind goed al goed? Nee, je wordt op het matje geroepen door je baas. Hij is not amused. Je snapt er niets van, want jij hebt hem toch behoed voor een blunder? Als je de film terugdraait, is dit het turningpoint. Daarna is jullie verhouding bekoeld. Inmiddels is hij vertrokken, maar jouw wens om op zijn positie te komen is niet vervuld. Ze hebben iemand van buiten aangetrokken.

Dit zijn typerende voorbeelden van hoe ambitieuze juristen kunnen stranden in hun ambities. We willen allemaal laten zien dat we goed zijn, maar hoever gaat dat? De juristen in de genoemde voorbeelden maakten dezelfde fout: ze zijn de competitie met hun baas aangegaan. Niet handig.

Iedere manager of partner leert op cursussen dat je pas echt geslaagd bent in je missie als je professionals hebt opgeleid of om je heen hebt verzameld die (op onderdelen) beter zijn dan jijzelf en jouw tekortkomingen kunnen compenseren. In de praktijk blijkt dit in veel gevallen een illusie. Ze willen liever zelf de koning blijven tussen mindere onderdanen en omringen zich het liefst met mindere klonen van zichzelf. De meeste managers of partners staan helemaal niet sterk genoeg in hun schoenen om iemand naast zich te dulden, die meer weet of meer kan. De gedachte alleen al dat een ander ook maar iets béter kan of weet dan zijzelf is een constante bedreiging voor hun eigen positie. De alfa-aap wil nu eenmaal zijn positie op de apenrots handhaven en zal iedereen die hem hierin bedreigt proberen te stoppen of zelfs te elimineren. Dat is precies wat er met jou gebeurt als je te bijdehand probeert te zijn.

Mogelijk ben je op onderdelen slimmer, beter, kundiger en handiger dan je eigen baas en wellicht ben je ook daadwerkelijk een bedreiging. Maar als dat zo is, laat het dan vooral niet merken. Wat moet je dan wel doen?

1. Accepteer zijn hiërarchie. Machthebbers worden graag bevestigd in hun macht. Alleen de personen die zich hieraan willen onderwerpen kunnen op zijn loyaliteit rekenen. Wie zijn leidinggevende afvalt, hem te vaak tegenspreekt of zijn gezag ondermijnt, komt meestal niet verder. In casus 1 ging het tijdens de pitch al mis: je moet het woord in hoofdzaak aan je baas laten en je terughoudend opstellen. En dan ga je ook nog rondbazuinen dat jij gekozen bent door de klant en niet jouw baas. Daardoor leidt hij - of in de casus zij - gezichtsverlies en wordt haar gezag ondermijnt. In casus 2: door een advies van je baas überhaupt in twijfel te trekken, ondermijn je zijn gezag en leidt hij gezichtsverlies. Als je toch iets wil doen, bestrijdt het advies dan niet, maar zeg dat je iets ‘aan te vullen’ hebt. Dat is een stuk sympathieker en minder bedreigend.

2. Wees loyaal. Loyaliteit aan machthebbers wordt altijd beloond. Wie de machthebbers helpt hun macht in stand te houden, krijgt er gunsten voor terug. Wees dienstbaar, ontzorg, doe wat hij belangrijk vindt, bouw mee aan zijn imago. Hij moet de koning zijn, niet jij. In casus 1 had je de beslissing van de klant om jou als advocaat te kiezen wellicht subtieler kunnen brengen en de keuze om daar wel of niet ‘ja’ tegen te zeggen aan jouw baas over kunnen laten, zodat zij het gevoel had hier zelf over te beslissen. Nu ervaart ze jou als een grote bedreiging voor haar kapitaalwaarde. In casus 2 was het niet handig om rechtstreeks naar de opdrachtgever te gaan. Je had jouw advies als suggestie of aanvulling aan je baas kunnen voorleggen en hem zelf de mogelijkheid kunnen geven dit aan te passen en te bespreken met de opdrachtgever. Wil hij dat niet, dan is het niet aan jou om daar iets mee te doen. Als je jezelf zou willen indekken, dan kan je er wel voor zorgen dat jouw advies op schrift staat natuurlijk. Loopt je werkgever echt grote risico’s door het advies van jouw baas, dan moet je afwegen of het belang van je werkgever zwaarder weegt dan je eigen belang. In het bevestigende geval zal je het advies intern bespreekbaar moeten maken, maar in negen van de tien gevallen verpest dat wel de relatie met je baas.

3. Probeer een vertrouweling van je baas te worden. Een ‘vertrouweling’ betekent iemand die tot zijn groep, de hofhouding, de inner circle behoort. Elke alfa-aap verzamelt vertrouwelingen om zich heen, die hem door dik en dun steunen en na-apen. Als tegenprestatie mogen zij op zijn ‘gunsten’ rekenen. Wat je dus moet doen is de rommel voor hem opruimen, de kastanjes uit het vuur halen en doen wat hij doet, maar niet beter. De veilige kloon van, om maar zo te zeggen. In casus 1 had je die pitch waarschijnlijk alleen mogen doen als je een vertrouweling van haar was geweest en was jou die nieuwe klant zonder meer gegund en in casus 2 had jouw leidinggevende jou waarschijnlijk om een mening gevraagd voordat hij de opdrachtgever benaderde.

4. Als je om welke reden dan ook toch wilt laten zien dat je sommige dingen beter kunt dan je baas, doe het dan bij de (in zijn ogen) minder belangrijke zaken. De kleine dossiers, de rotklussen, de incasso’s, de standaard-bezwaarschriften. Hij zal het wel positief waarderen, maar niet als een bedreiging ervaren en op deze manier verdien je langzaam gunsten terug.

5. Vraag hem regelmatig om advies. Daardoor wordt de ongelijkwaardigheid tussen jullie bevestigd en daarmee bevestig je ook zijn macht, waardoor je minder een bedreiging bent. Wanneer je iemand om advies vraagt, dan geef je daarmee bovendien aan zijn intelligentie en ervaring op waarde te schatten.

6. Investeer in de contacten met andere machthebbers (Raad van Bestuur, management, partners e.d.). Daardoor creëer je een breder draagvlak in de organisatie en ben je meteen minder afhankelijk van jouw leidinggevende. Zorg dat ze jou kennen en wees zichtbaar (b.v. door op borrels aanwezig te zijn, het woord te nemen tijdens vergaderingen enz.) Een slimme daad van politiek is om je met persoonlijke successen te profileren bij machthebbers, maar erbij te vermelden dat je dit vooral aan je baas te danken hebt. Daarmee ben jij positief in beeld, maar jouw baas ook en als hij te horen krijgt dat jij positief over hem bent (lekt meestal wel door…..), zal hij dit als een daad van loyaliteit opvatten. Wanneer jij in de ogen van anderen goed functioneert, zal je baas dat bovendien opvatten als een geweldige prestatie van hemzelf. Wie dit regelmatig doet, kan zijn eigen speelruimte langzaam vergroten zonder als een bedreiging te worden ervaren.

Natuurlijk zitten er lastige en incompetente broeders tussen het managementvolk. De beide leidinggevenden in de besproken casussen laten zich flink in de kaarten kijken. De partner in casus 1 is jaloers op haar eigen medewerkster en zou zichzelf eens onder de loep moeten nemen. Hoe onvolwassen is dit! De leidinggevende in casus 2 denkt vooral aan zichzelf en niet aan het belang van de organisatie. Welcome to the real world!