De Tien Geboden van kantoorpolitiek

Een wagenpark waar je u tegen zegt, zo kon je de bolides in de parkeergarage onder het advocatenkantoor waar ik die dag een cursus zou geven wel noemen. Terwijl ik mijn bescheiden Alfa onhandig tussen twee Porsches probeerde te manoeuvreren, dook in mijn ooghoek ineens een fietser op. Tot mijn grote verbazing zette hij zijn fiets op een parkeerplek. Toen we even later samen in de lift stonden zei hij zonder dat ik hem iets had gevraagd: ''Zolang er niet wordt geïnvesteerd in een behoorlijke fietsenstalling, ga ik op de parkeerplekken van de partners staan. Ze harken hier miljoenen binnen, maar geld voor een fietsenstalling ho maar. Hun auto’s worden steeds groter en ik heb niet eens een auto.’’Drie maanden later, in dezelfde parkeergarage, geen fiets. De jongeman was daar niet meer werkzaam, zo vernam ik bij de receptie.

Werken in een organisatie betekent samenwerken met mensen en mensen hebben nu eenmaal verschillende en soms ook conflicterende belangen. Het is een kunst om je daartussen te bewegen en te krijgen wat je wilt door je omgeving effectief te beïnvloeden. Niet zoals in het voorbeeld van die fietser in de parkeergarage dus. Het is vaak een kwestie van barsten of buigen. Je past je aan of je vertrekt. Kantoorregeltjes spelen hierbij vaak een grote rol. In deel 5 uit de serie kantoorpolitiek voor beginners bespraken we de informele spelregels, de ongeschreven regels van een organisatiecultuur. Wie deze spelregels van zijn organisatie kent en naleeft, versterkt zijn positie en kan zich politiek effectiever bewegen. In deel 6 van deze serie gaan we nader in op de belangrijkste spelregels, die je in bijna elke organisatie zult terugvinden: de Tien Geboden.

De Tien Geboden

- Gij zult hiërarchie aanvaarden - Gij zult loyaal zijn aan de organisatie - Gij zult uw direct leidinggevende geven wat hij nodig heeft en verwacht - Gij zult sociaal zijn - Gij zult niet klagen - Gij zult kritiek accepteren - Gij zult geen vijanden maken - Gij zult extreme emoties en extreem gedrag vermijden - Voor wat hoort wat - Gij zult zichtbaar zijn.

Gij zult hiërarchie aanvaarden

De directie, het bestuur, de partners e.d. zijn de baas van de organisatie en zij bepalen wat er gebeurt. En daarin moet je je schikken. Dus niet handig om hiërarchie openlijk ter discussie te stellen of bovengeschikten op een zichtbare en openlijke manier te passeren of te bekritiseren. B.v. tegen de leidinggevende van jouw leidinggevende klikken over het gedrag van jouw leidinggevende, bij een partner controleren of dat wat de andere partner jou heeft verteld of opgedragen juist is. Ook al is er geen kwade opzet in het spel, je kunt hiermee je krediet verspelen, omdat leidinggevenden mensen om zich heen willen die ze kunnen vertrouwen en genoemd gedrag wordt doorgaans als subversief beschouwd. Millennials zijn over het algemeen anti-autoritair opgevoed en vinden het daardoor meestal lastig om hiërarchie te aanvaarden. Toch is de boodschap: schik je in de hiërarchie.

Gij zult loyaal zijn aan de organisatie

Loyale mensen zijn belangrijk voor een organisatie. Je moet op elkaar kunnen vertrouwen. Loyaliteit zorgt voor stabiliteit en veiligheid. Wie de indruk wekt niet graag bij de club te horen, vormt een bedreiging voor het systeem en loopt om die reden kans buiten te worden gesloten. Loyaliteit blijkt uit je houding en gedrag. Je doet wat je gevraagd wordt, je komt afspraken na en bent positief over de organisatie. Tips: complimenteer het management met wat ze doet, prijs haar ‘projectjes’ de hemel in en laat je in het openbaar positief uit over de organisatie. Natuurlijk is de verleiding groot om de misstanden binnen jouw organisatie uitgebreid met je collega’s of vakgenoten te bespreken, maar toch is de vuile was buiten hangen altijd negatief. Wie een uitlaatklep nodig heeft, moet maar een andere weg zoeken.

Persoonlijk heb ik als partner altijd een hekel gehad aan groepjes medewerkers die zich samenzweerderig terugtrokken in een kamer. Dan wist ik al, dit gaat over de gang van zaken op kantoor. Dat gaf me een slecht gevoel en meestal ging ik daardoor ook twijfelen aan de loyaliteit van bepaalde mensen. Op een gegeven moment wil je die personen dan ook liever weghebben uit de organisatie. Zo werk dat.

Gij zult uw direct leidinggevende geven wat hij nodig heeft en verwacht

Het is wellicht de meest onderschatte, maar gelijk ook de belangrijkste regel van het spel. Je leidinggevende tevreden en te vriend houden door in te spelen op zijn behoeften en wensen. Wie hieraan voldoet, heeft meestal de grootste steunpilaar en sponsor van zijn loopbaan in handen.

Een leidinggevende wil vooral loyale mensen om zich heen, die er voor hem zijn als het erop aankomt. Je hoeft niet altijd overal ‘ja’ op te zeggen, maar het is wel belangrijk de juiste momenten te kiezen waarop je laat zien dat er op je gerekend kan worden. Een bekend voorbeeld is de leidinggevende die om 17.30 uur paniekerig bij je binnenloopt en je vraagt wat langer te blijven om hem uit de brand te helpen. In de meeste gevallen zal hij het, ongeacht de reden die je noemt, als een gebrek aan steun ervaren als je niet voldoet aan zijn verzoek.

Een leidinggevende wil verder een medewerker die opdrachten zonder morren aanvaardt, niet te veel tijd kost, een positief imago heeft in de organisatie, ontzorgt en proactief is. Tips: kom afspraken na, informeer je leidinggevende tijdig, wees precies in je werk, lever je werk aan zoals je leidinggevende wil dat je het aanlevert, bedank hem voor alle tijd die hij in je steekt, spreek positief over je leidinggevende tegen collega’s.

Gij zult sociaal zijn

Sociale cohesie wordt bijna overal belangrijk gevonden. Goede relaties zijn het bindmiddel van organisaties en de basis voor een goede samenwerking. Wie zich isoleert, loopt de kans onopgemerkt te blijven of geen aansluiting te vinden. Tips: ga zoveel mogelijk naar informele bijeenkomsten en wees in het algemeen vriendelijk en geïnteresseerd. Zorg dat collega’s je aardig vinden. Werk je in een grote organisatie? Dan is het raadzaam juist contact te zoeken met collega’s die je nog niet goed kent. Maak niet de fout om op kantoorborrels de hele tijd in een hoekje te gaan staan met collega’s van je eigen afdeling, die je al wel goed kent. Op die manier leer je geen nieuwe mensen kennen en zeker geen mensen die voor jou belangrijk kunnen zijn.

Gij zult niet klagen

Klagen is slecht voor je imago en weinig constructief. Klagers roepen irritatie op en hebben niet zelden een negatief imago, omdat ze met problemen geassocieerd worden.

In de meeste organisaties is dit dan ook een absolute do not. Tip: zorg voor een positieve werkhouding. Heb je iets te klagen, bekijk dan wat je aan het probleem kan doen en doe een concreet voorstel om het probleem aan te pakken. Daarmee neem je eigen verantwoordelijkheid en werk je constructief mee aan een oplossing. Zo zet je jezelf ook nog eens positief op de kaart. Professionals die in oplossingen denken worden nu eenmaal hoger gewaardeerd dan professionals die alleen maar problemen opwerpen.

Gij zult kritiek accepteren

Over het algemeen hebben organisaties een hekel aan professionals, die niet bereid zijn kritiek ter harte te nemen, maar in plaats daarvan in de verdediging of in discussie gaan. Dat is voor veel leidinggevenden pure tijdverspilling. Niet iedereen zal het altijd met je eens zijn en als professional krijg je veel te verduren, ook onterechte kritiek, maar het is zaak dit als onderdeel van het spel te zien, kritiek te incasseren, te relativeren en niet te persoonlijk op te vatten.

Natuurlijk is de realiteit dat veel leidinggevenden in een juridische werkomgeving geen geboren managers zijn. Feedback wordt niet altijd even constructief gegeven en dat is nog zacht uitgedrukt. Ook komt voor dat leidinggevenden zelf geen jurist zijn en daardoor kun je als jurist kritiek op je stukken als onterecht ervaren, omdat het gewoon niet klopt wat er gezegd wordt. Tips: voorkom emotionele reacties, blijf rustig en zet jouw standpunt naast het standpunt van je leidinggevende in plaats dat je probeert hem te overtuigen. Dat lukt namelijk zelden, omdat we geneigd zijn congruent te blijven in wat we vinden, teneinde geen gezichtsverlies te lijden.

Gij zult geen vijanden maken

Ruzie zoeken, uitschelden, pesten, kleineren, mensen buiten sluiten, een collega het werk onmogelijk maken (b.v. informatie achterhouden), een collega publiekelijk voor schut zetten, het zijn voorbeelden van negatief gedrag waaraan men doorgaans een hekel heeft, omdat het de verhoudingen en sfeer aantast. Je krijgt door dit soort gedrag niet zelden een negatief imago en je maakt ook vijanden. Je hebt relaties nodig om verder te komen en met dit soort gedrag sluit je jezelf alleen maar buiten. Tips: probeer een aardig en leuk mens te zijn, heb respect voor collega’s en hun domein, los conflicten vooral constructief en binnenskamers op.

Gij zult extreme emoties en extreem gedrag vermijden

Professionals die snel emotioneel zijn of extreem gedrag vertonen wekken de indruk zichzelf niet onder controle te hebben en dat vormt een risico voor organisaties. Woedeaanvallen, huilbuien, alcohol- of drugsmisbruik, seksuele intimidatie, uiteindelijk wordt dat - schaarse incidenten daargelaten - allemaal niet getolereerd. Hoewel….. professionals aan de top kunnen zich soms verbazingwekkend lang handhaven. De Strauss Kahnen en Weinsteins van deze wereld moesten het vanwege hun machtspositie eerst wel heel bont maken voordat ze ‘gewipt’ werden. En ja, dat is ook politiek! Maar gelukkig kan seksueel grensoverschrijdend gedrag je tegenwoordig door de MeToo- discussie al snel de kop kosten. Tip: heb je problemen, niets menselijks is ons tenslotte vreemd, straal uit dat je eventuele problemen onder controle hebt en bereid bent hulp te zoeken.

Voor wat hoort wat

Om verder te komen heb je relaties nodig en voor-wat-hoort-wat is de belangrijkste regel in de omgang met je relaties. Als je altijd maar vraagt en nooit geeft zul je snel uit de gratie raken. Het omgekeerde geldt ook: geven wordt uiteindelijk altijd beloond. Tip: werk zorgvuldig aan je imago als betrouwbare partner die personal favors altijd terugbetaalt, maar verwacht ook zelf terugbetaald te worden als jij iemand een gunst bewijst. Stel dat jij meerdere weekenden hebt doorgewerkt om je leidinggevende te helpen, dan mag je best terugverwachten dat hij zich sterk maakt voor iets wat jij wilt (b.v. een cursus die je graag wilt doen).

Gij zult zichtbaar zijn

Onbekend maakt onbemind. Wie zichzelf niet laat zien, zich niet profileert, wordt over het hoofd gezien. Zo simpel is het. Het begint met een relatie opbouwen. De personen met invloed in jouw organisatie moeten jou op zijn minst leren kennen, contact met jou hebben en daarna bouw je dit uit naar positief in beeld zijn: je communiceert jezelf op een succesvolle manier. Als je volledig onzichtbaar bent en dus ook geen contact hebt, dan voelen deze personen geen band met jou die tot meer samenwerking uitnodigt.

Denk niet dat dit allemaal niet voor jouw organisatie geldt, want deze regel geldt overal, ook al ligt het er niet altijd even dik bovenop. Op het gemiddelde advocatenkantoor kun je met je successen te koop lopen en bij de lunch enthousiast vertellen hoe je die tegenpleiter het nakijken hebt gegeven. In andere juridische werkomgevingen, zoals bij de overheid, moet je vooral relaties onderhouden en zorgen dat je voortdurend op de radar staat bij invloedrijke personen, maar moet het er zeker niet te dik bovenop liggen en is bescheidenheid troef. Tip: toon passie en enthousiasme voor je werk. Daarmee bouw je aan een positief imago. Bevlogen mensen, die meedenken, positief zijn en initiatief tonen worden in juridische werkomgevingen vaak gewaardeerd. Daaruit blijkt een bepaalde drive en betrokkenheid, die men doorgaans belangrijk vindt.

Conclusie

Wat is nu de eindconclusie van deze zesdelige serie kantoorpolitiek voor beginners? Al met al is het één groot spel op de apenrots, wat je ook weer niet te serieus moet nemen. De kunst is om dit hele spel met gemak te spelen en het voor je te laten werken. Ik zou zeggen: play your own game!

Geraadpleegde literatuur en bronnen

Hetebrij, M., Macht en politiek handelen in organisaties, Van Gorcum.

Bührs M., en De Groot E., Stratego voor vrouwen, SDU Uitgevers.

Specifiek voor jonge juristen en stagiaires: Knapen, M., Van der Ham, L., De tien geboden voor de advocaat stagiair: Interview Rüna Honig: ‘Zichtbaarheid en omgevingsbewustzijn’.

Clarke, J., Politieke spelletjes in organisaties, ISBN 9789058712110.