Stratego op het werk: het beginnersstappenplan voor de aardige rat

We hebben de apenrots besproken, je weet wat je allemaal moet weten van politiek en je bent tevens een illusie armer: helemaal jezelf kun je niet zijn op de werkplek. Hoe nu verder? Dit is deel 4 in de serie kantoorpolitiek voor beginners en geeft antwoord op de vraag welke stappen je kunt nemen om je politieke vaardigheden te ontwikkelen from scratch. Natuurlijk zijn er meerdere wegen naar Rome, maar dit is de weg die in ieder geval werkt in de gemiddelde juridische werkomgeving, zo weet ik als coach en tevens uit eigen ervaring als voormalig partner.

Het beginnersstappenplan

Accepteer dat het politieke spel er nu eenmaal bij hoort

Je zit in een systeem en daar kan je je moeilijk aan onttrekken. Doe je niet mee, dan sta je bij voorbaat al buitenspel. Dat zal je positie uiteindelijk verzwakken.

Probeer te begrijpen hoe het politieke spel binnen jouw organisatie wordt gespeeld

Daarvoor moet je eerst de ‘informele organisatie’ in kaart brengen, zodat je kunt uitzoeken hoe het feitelijk werkt in jouw organisatie. Zonder die informatie kun je weinig uitrichten. Noteer alles wat je weet van de organisatie: cultuur, kernwaarden, missie, visie, bedrijfsstrategie, ongeschreven regels en mores, wat belangrijk wordt gevonden, wie het voor het zeggen hebben, persoonlijke informatie over machthebbers en andere mensen die belangrijk voor jou zijn, hun belangen, zorgen en drijfveren en wat zij als persoon belangrijk vinden, onderlinge verhoudingen tussen machthebbers (wie doet het met wie, wie zijn elkaars concurrenten e.d.?) wat er speelt in de organisatie etc. Hoe meer je je verdiept in de organisatie en de machtsdynamiek, des te beter kun je verbanden leggen, je aanpassen en rekening houden met bepaalde gevoeligheden, belangen, tegenwerkende krachten of acceptatie in de organisatie. Noteer de belangrijkste conclusies.

Breng voor- en tegenstanders in kaart

Heb je bondgenoten of vijanden? Bondgenoten hebben dezelfde belangen en vijanden zijn vaak tegen jouw belangen of ze hebben het persoonlijk niet zo op jou. Is jouw doel een hindernis op weg naar hun doel of kunnen jullie elkaar versterken en helpen? Dit bepaalt of, en zo ja hoe, je deze collega’s voor je eigen strategie kunt inzetten of dat je juist op je hoede moet zijn voor hun strategie. Bijvoorbeeld: als jij medewerker wilt worden, maar iemand binnen jouw praktijkgroep wil dat ook en er is maar één plek, dan kun je al snel tegengestelde belangen hebben, waarmee je rekening moet houden in je politieke spel. Maar als jij bijvoorbeeld de onderbezetting op jouw afdeling bespreekbaar wil maken, dan komt dit de belangen van andere collega’s waarschijnlijk ook ten goede en zul je sneller op bondgenoten kunnen rekenen.

Maak visueel

Maak een visual board van alles wat je hebt verzameld onder 2. en 3. en van de conclusies die je daaruit hebt getrokken. Hou dit actueel. NB: Laat dit niet op je werkplek slingeren. Niet echt handig als je leidinggevende zijn naam onder een doodskop ziet staan!

Stel doelen

Bij elk doel wat je stelt bekijk je hoe je de informele lijnen van macht en invloed zou kunnen inzetten om dat bewuste doel te bereiken. Stel in ieder geval elk jaar een duidelijk carrièredoel, waarbij je bepaalt hoe je de informele lijnen van macht en invloed kunt gebruiken. Bijvoorbeeld: je wilt met ingang van volgend jaar een trapje hoger op de ladder. Dan kun je vervolgens in kaart brengen van wie je draagvlak en steun nodig hebt en een plan maken hoe je die zou kunnen krijgen. B.v. zichtbaarheid vergroten bij bepaalde personen, bewust initiatieven nemen, net even wat harder lopen voor je eigen leidinggevende enz. Ander voorbeeld. Stel je wilt een dure cursus volgen. Dan kun je jezelf afvragen: van wie heb ik draagvlak nodig? B.v. mijn leidinggevende moet een goed woordje voor me doen bij het management. Met welke tegenwerkende krachten moet ik rekening houden? B.v. er is geen budget. Hoe kan ik het zo draaien dat de organisatie er toch belang bij heeft dat ik deze cursus ga doen? B.v. met de kennis die ik op doe kan de organisatie zich profileren bij bepaalde klanten.

Hoe ga jij de organisatie dragen? Maak een overzicht van wat belangrijk wordt gevonden in de organisatie en laat dat zien

Je hebt de informele organisatie al in kaart gebracht en die informatie kan je gebruiken om deze vraag te beantwoorden. Elke organisatie is gericht op instandhouding van zijn eigen cultuur en waarden. Wie uitdraagt en communiceert dat hij zich ondergeschikt wil maken aan het systeem, steunt impliciet ook de machthebbers en bereikt daardoor sneller zijn eigen doelen.

B.v. men vindt het belangrijk dat je persoonlijk contact onderhoudt met je collega’s en regelmatig met elkaar buiten werktijd leuke dingen doet. Dan moet je jezelf niet buiten het systeem plaatsen door daar niet aan mee te doen.

Wat ga je vermijden? Vermijd wat juist als een do not wordt beschouwd in jouw organisatie

Elke organisatie heeft informele do-not’s. B.v. laat beginnen, niet mee lunchen, openlijk over politieke voorkeuren of bepaalde gevoelige onderwerpen praten enz. Ik kan je niet vertellen of het op jouw werk not done is om tijdens de lunch over je nachtleven en navenante amoureuze escapades te praten of dat je er juist niet bij hoort als je dat niet doet. Elke werkomgeving is anders. Het is een kwestie van aanvoelen en voelsprieten uit hebben staan. De advocatuur en het bedrijfsleven zijn in het algemeen wat vrijer en extraverter dan bijvoorbeeld de rechterlijke macht. Ik denk niet dat daar Temptation Island onderwerp van gesprek zal zijn tijdens de lunch.

Wat verwacht de organisatie van jou? Breng in kaart wat ervan jou wordt verwacht en voldoe daar zoveel mogelijk aan

B.v. welke urennorm moet je halen? Wat moet je kunnen? Hoe zelfstandig moet je werken? Hoe moet je je in de organisatie en daarbuiten presenteren? Welke manier van werken moet je aanhouden? Hoe initiatiefrijk moet je zijn? Hoe snel moet je werken? Kortom, wat zijn de eisen en verwachtingen? De beste garantie op succes: doen wat anderen doen, die goed liggen in de organisatie, het zogeheten imitatiegedrag. Dan weet je vrijwel zeker dat je voldoet.

Bouw relatiemacht op. Focus op samenwerken, relaties onderhouden en netwerken

Niet de persoon met de meeste kennis, maar de persoon met de meeste relaties komt verder in een organisatie. Dit noemt men ook wel ‘relatiemacht’, of te wel, door middel van relaties vergroot je je invloed. Zeker voor de dienstverlening geldt dat externe relaties ook van belang zijn: zij vormen niet zelden de toegang tot het opbouwen van een eigen kapitaalwaarde.

Richt je aandacht op ‘de feitelijke macht’

Dit zijn de personen die het vooral feitelijk, dus niet zozeer formeel, voor het zeggen hebben in jouw organisatie. B.v. Raad van Bestuur, management, partners, leidinggevenden, teamleiders enz. Iemand die formeel de baas is hoeft dat niet feitelijk te zijn en iemand met feitelijke macht hoeft het niet per se ook formeel voor het zeggen te hebben. Dit is vaak een subtiel spel van macht, waarover niet openlijk wordt gesproken. Je moet de personen met feitelijke macht zo goed als mogelijk leren kennen, daar goede relaties mee onderhouden en bij hen in beeld zijn.

Steun je leidinggevende actief

Dit is misschien wel het belangrijkste onderdeel van je stappenplan. Jouw leidinggevende kan de grootste supporter van jouw carrière worden en om dat voor elkaar te krijgen moet je hem eerst actief gaan supporten, zodat hij jou als een loyale medewerker gaat beschouwen. Daarvoor kun je de navolgende strategie volgen: 1. Kopieer zijn gedrag. Door de mensen die voor jou van belang zijn na te doen, hebben zij het gevoel dat jij op hen lijkt en dat geeft een positief gevoel. Zo gaan ze jou ook sneller aardig vinden. Je moet wel oppassen dat je daar niet te ver in gaat. Sommige praktijkgroepen, afdelingen en teams zijn bijna sektes, waarin iedereen hetzelfde kuddegedrag aan de dag legt en dat is ook niet goed. Zorg wel dat je iets van je eigenheid behoudt. 2. Bouw mee aan zijn reputatie. Zorg ervoor dat hij kan schitteren. Ondersteun en ontzorg waar je kan. Als jij jouw leidinggevende helpt om zijn doelen te bereiken, helpt hij jou waarschijnlijk ook verder. Is zijn doel bijvoorbeeld om de interne positie van de juridische afdeling te versterken? Dan kan jij daaraan een positieve bijdrage leveren door bewust als een volwaardig businesspartner van interne opdrachtgevers te fungeren, waardoor de juridische afdeling ook meerwaarde krijgt in de organisatie. Zorg ook voor een goede indruk binnen de organisatie. Als anderen jou goed vinden, is dat eigenlijk een compliment aan het adres van jouw leidinggevende. 3. Hou hem tevreden. Zorg dat je doet wat hij belangrijk vindt. Vraag wat hij persoonlijk van je verwacht en hoe hij wil werken. In het algemeen: kom afspraken na, hou hem op de hoogte van wat je doet en zorg voor kwaliteit. Vooral de oudere generatie juristen heeft een grondig hekel aan onzorgvuldigheid, slecht taalgebruik en slordigheden in stukken. Een andere tip: achterhaal wat de persoonlijke belangen en drijfveren van je leidinggevende zijn en bedenk hoe je daar op zou kunnen inspelen. Stel dat je werkt voor iemand die partner wil worden. Dan wil hij natuurlijk laten zien dat hij mensen aan het werk kan houden, de bekende leverage. Daar kun jij op inspelen door bijvoorbeeld ideeën aan te dragen voor een acquisitieplan, zodat jullie de praktijk verder kunnen uitbouwen.

Bouw aan een positief imago

Een goede PR is het halve werk. Een professionele uitstraling, een positieve houding, ambitieus en enthousiast, je kunt met deze attitude ver komen in een juridische werkomgeving. Als je positief en enthousiast bent over anderen, hun werk en hun ideeën, dan word jij al snel gezien als een teamspeler en vertrouweling. Zo werkt het.

Genereer geen negatieve publiciteit of incidenten rond je persoon. Dit is een kwetsbaar punt. Als jij je in het begin van je dienstverband al een keer hebt misdragen of een fout hebt gemaakt, ben je politiek soms al niet meer te redden, omdat een bepaalde indruk zich moeilijk ongedaan laat maken. Het is dus belangrijk om ‘goed’ te starten.

Ontwikkel gevoel voor timing

Weten op welke momenten je bepaalde dingen wel of niet kan zeggen, eisen of doen, is van groot belang. B.v. salarisverhoging eisen net nadat bekend is geworden dat jij je urennorm niet hebt gehaald. Of heel veel tijd en aandacht vragen op verkeerde momenten. Daarmee lok je alleen maar negatieve reacties uit. Überhaupt moet je niet te veel tijd in beslag nemen van leidinggevenden. Tegenwoordig is iedereen druk. Dit betekent niet dat je niet assertief moet zijn. Je moet wel iets bespreekbaar kunnen maken als het echt nodig is, maar je moet aanvoelen wanneer je moet doordrukken en wanneer niet.

Wees een aardige rat

Houd je motieven positief. Zonder positieve motieven ben je niet meer dan de zoveelste politieke rat. Je hoeft helemaal geen rat te zijn om te overleven op kantoor. Achter andermans rug om roddelen, aan stoelpoten zagen of je ellebogen gebruiken, het is allemaal niet nodig. Door gewoon ’aardig’ te doen kom je zeker zover in het kantoorleven. Het is een van de meest onderschatte politieke strategieën: een aardig en leuk mens zijn. Wie bewust vriendelijk gedrag vertoont (een complimentje, interesse tonen, helpen, ontzorgen), lokt bij de ander ook positief gedrag uit. Iemand die aardig en leuk is vinden we sympathiek en die gunnen we dus meer. Het is een manier om collega’s en bovengeschikten achter jouw ideeën en doelen te krijgen en hen te bewegen om iets terug te doen, ook als je daar helemaal niet (expliciet) om hebt gevraagd.

Natuurlijk kun je nog veel meer doen, maar dit is een begin en iedereen kan het. Geen rocket science, zou ik zeggen.

De moraal van het verhaal: What got you here, won’t get you there! Wie vasthoudt aan oud gedrag, komt niet verder. Als je verder wilt komen in je carrière, moet je jezelf steeds opnieuw uitvinden en je gedrag aanpassen aan wat op dat moment in die fase wenselijk is. Hoe hoger je in de rangorde komt, des te politieker het allemaal wordt. Wen er maar aan!