Kantoorpolitiek voor beginners (1)

Mijn mannelijke contactpersoon bij een nieuwe cliënt, een grote verzekeringsmaatschappij, probeerde mij direct na onze eerste ontmoeting in het bijzijn van de Raad van Bestuur op mijn plek te zetten met: ''Zo meisje, wanneer ben jij beëdigd?'' Ik voelde me hoogst ongemakkelijk, ook omdat de drie mannen van de Raad van Ellende als een soort tribunaal tegenover mij gingen zitten. Uh zeggen, aarzelen, veel woorden nodig hebben om mijn punt te maken, de situatie werkte meteen door in mijn performance. Nu weet ik wat ik had moeten doen, maar destijds niet deed: je moet je kracht tonen. Laten zien dat er niet met je te spotten valt en dat je meteen ‘ín the lead’ bent. Misschien moet je, waar dat gepast is, zelfs gewoon terugbijten: ''U hebt vast nog wel een relevantere vraag voor mij, toch?!''

Wie zich snel wil invechten in de politieke arena van zijn werkomgeving moet eigenlijk eerst een dagje Burgers Zoo in Arnhem doen. Daar zie je meteen hoe apen dit oplossen. Macht wordt bevestigd door een daad te stellen: je laat zien wie de baas is door je uitdagers op de bek te slaan en zo te onderwerpen aan jouw leiderschap.

De apenrots als metafoor voor de mensenmaatschappij

De apenrots lijkt op de mensenmaatschappij en wij mensen lijken in ons functioneren het meest op chimpansees, met wie wij tot 98 procent van het DNA delen, zo blijkt uit diverse studies. Wat zijn de bevindingen?

• Bij chimpansees draait de structuur van de samenleving vooral om eigen belang en machtspolitiek.
• Op de apenrots is een duidelijke hiërarchie zichtbaar. In een chimpansee kolonie heeft de baas, de alfa-aap, het voor het zeggen. Hij heeft zijn macht vaak moeten bevechten in strijd en competitie met andere mannelijke apen. Vrouwtjes spelen slechts een bijrol in dit spel.
• De alfa-aap verzamelt vertrouwelingen om zich heen, die hem door dik en dun steunen en na-apen. Als tegenprestatie mogen zij op zijn ‘gunsten’ rekenen.
• De chimpansees werken met elkaar samen, maar vooral uit eigen belang. De mannetjes gaan alleen coalities aan als er winst voor hen te behalen valt.
• In een chimpansee kolonie vinden regelmatig machtswisselingen plaats, waarbij de aap die de slimste coalitie sluit (daarbij gesteund door de vrouwtjes) de macht verovert.

Wat kunnen wij leren van de apenrots?

Machthebbers stralen autoriteit uit naar hun omgeving en bevestigen voortdurend hun status. B.v. door lichaamstaal, dominant leidend gedrag, stemgebruik, door hoger te gaan staan of zitten (de apenrots!).

Relaties geven macht. Macht kan alleen door middel van steun van anderen worden verworven. Het hebben van relaties is belangrijk om draagvlak te organiseren en coalities te kunnen smeden om invloed te verwerven en eventuele rivalen buiten spel te zetten. Het maken van de juiste keuzes tussen vriend en vijand is hierbij vaak cruciaal. Het is dus belangrijk te investeren in het opbouwen en onderhouden van relaties binnen en buiten jouw organisatie.

Het loont om te investeren in de relatie met personen die het feitelijk voor het zeggen hebben. Investeer in de persoonlijke contacten met machthebbers (Raad van Bestuur, management, je leidinggevende, partners e.d.), zorg dat ze jou kennen en wees zichtbaar (b.v. door op borrels aanwezig te zijn, het woord te nemen tijdens vergaderingen enz.).

Imiteren van machthebbers levert voordelen op. Wie de machthebbers na-aapt, kopieert, imiteert, wordt toegelaten tot de inner circle en hoort bij de groep. Dit wordt ook wel ‘de hofhouding’ genoemd. Wees vooral de juiste kopie van je leidinggevende en doe wat hij/zij doet. We kennen allemaal ‘de klonen’ van de personen met macht. Ze gaan zich hetzelfde kleden, ze gaan hetzelfde praten en doen wat hun leiders doen.

Loyaliteit aan machthebbers wordt beloond. Wie de machthebbers helpt hun macht te bevestigen en in stand te houden, krijgt er gunsten voor terug. Wees dienstbaar, ontzorg, bouw mee aan het imago van machthebbers. B.v. je leidinggevende helpen om zijn targets te halen. Ken ook de zorgen, drijfveren en belangen van deze personen. Dat maakt het makkelijker om aan hun verwachtingen te voldoen en daarvoor weer iets terug te krijgen.

Hiërarchie moet je accepteren. Machthebbers worden graag bevestigd in hun macht. Alleen de personen die zich hieraan willen onderwerpen kunnen op zijn/haar loyaliteit rekenen. Wie zijn leidinggevende afvalt, hem/haar te vaak tegenspreekt of zijn/haar gezag ondermijnt, komt zelf meestal niet verder, tenzij je leidinggevende toevallig zelf een zwakke pion is. Maar dat zijn eerder uitzonderingsgevallen.

Casus uit de praktijk

Stel je komt nieuw als leidinggevende binnen in een bedrijf waar je op een afdeling vier juristen gaat aansturen. Ze beginnen meteen al te klagen over de extreme werkdruk door onderbezetting. Jij vindt het allemaal wel meevallen en hebt een plan gemaakt om efficiënter te gaan werken op de afdeling. Je krijgt echter weinig respons op je plan en een bepaalde medewerker gaat er zelfs fel tegenin. Je nodigt je medewerkers uit voor een heisessie om elkaar beter te leren kennen en tevens te praten over de gerezen problemen met als doel consensus te bereiken. Het geheel loopt echter op een fiasco uit. De medewerkers blijven vervallen in geklaag en er komt niets uit. Wat is hier fout gegaan?

Antwoord

De betrokken leidinggevende had nieuw op deze afdeling meteen zijn gezag moeten laten gelden. Natuurlijk is het belangrijk dat je vertrouwen wint van je personeel en een goede relatie met ze hebt, maar in het begin moet je gewoon even de alfa-aap uithangen. Dit geldt zeker voor vrouwelijke leidinggevenden, die over het algemeen meer op de relatie en een goede sfeer gericht zijn. Net zoals een alfa-aap dat doet, moet je gewoon een daad stellen: het plan van aanpak om efficiënter te gaan werken zonder pardon invoeren en meteen feedback geven op het gedrag van je medewerkers. Of je grootste uitdager aanpakken en hem vragen je plan van aanpak te steunen voor een tegenprestatie: hij mag naar die dure cursus, die hij zo graag wil doen, als hij meegaat in jouw oplossing en dat ook nog eens verkoopt aan de anderen. Lukt dit allemaal niet, dan kan je maar beter hard optreden: je doet mee of ligt eruit. Dat kost wat, maar van één ding ben je dan zeker: iedereen weet ‘met hem/haar valt niet te spotten’. Volgzaamheid en loyaliteit zullen je deel zijn.

Vanuit de medewerkers geldt: je kunt maar beter meteen een bondje sluiten met je nieuwe leidinggevende en hem/haar het gevoel geven dat je hem/haar wilt dienen. Daar word je zelf ook beter van. Als je meteen met hem/haar in de strijd gaat, vergroot je de kans op een exit. Het is nu eenmaal een dierlijk instinct van de mens om zich te omringen met vertrouwelingen en daarvoor gunsten terug te geven. Als een leidinggevende je eenmaal niet vertrouwt, komt het zelden nog goed. Erger nog, meestal word je slachtoffer van het ‘Pygmalion-effect’: je gaat presteren naar het beeld dat je leidinggevende van jou heeft. Als dat negatief is, dan werkt dat door in je prestaties.

KISS: Keep It Simple and Short

De meeste juristen hebben politiek bedrijven bepaald niet als hobby. Maar je hoeft echt geen ingewikkelde spelletjes te spelen die veel tijd en energie kosten. Het politieke spel spelen kan eenvoudig bestaan uit het slim onderhouden van bepaalde relaties om daarmee je eigen positie te versterken. Met goede relaties verzamel je steun, vergroot je je draagvlak en zichtbaarheid en daardoor groeien je kansen en mogelijkheden binnen de organisatie en daarbuiten. Zo simpel is het!

Dit was deel 1 in de serie kantoorpolitiek voor beginners.