Gaan we kapot aan stress?

''Als wij zo doorgaan hebben we geen atoombom nodig om onszelf uit te roeien’’, aldus de pittige uitspraak van Erik Matser, een bekende klinisch neuropsycholoog. Het leven in een prestatiemaatschappij begint zijn tol te eisen: het aantal mensen met stressklachten en overbelastingsproblematiek neemt epidemische vormen aan. Dit kost de Nederlandse samenleving gemiddeld 20 miljard euro op jaarbasis. Vooral hersenletsel wordt als een bedreigend nevenverschijnsel van dit soort klachten gezien. Je maakt je brein kapot. Ook juristen gaan massaal kopje onder. Het is pijnlijk om te zien hoe juist diegenen met een groot hart voor de zaak vaak ten ondergaan aan gedrevenheid en betrokkenheid.

Stress en burn-out zijn als psychologische fenomenen uiterlijk minder herkenbaar en daardoor wellicht ook minder geaccepteerd. Ondanks dat deze klachten vaak voorkomen, blijft het een gevoelig onderwerp. Het idee dat je niet mag falen is sterk aanwezig onder juristen. Dit maakt dat menig professional het moeilijk vindt te accepteren dat hij/zij last heeft van stress en overbelasting. Ook de omgeving staat vaak sceptisch tegenover dit soort klachten. Daardoor kan het probleem lang in stand blijven en schade aanrichten.

Iedereen krijgt in zijn leven, zelf of in zijn directe omgeving, wel te maken met stress. Aandacht voor dit thema is dan ook bepaald geen overbodige luxe. Wat moet je als jurist van dit thema weten? Ik geef een kort overzicht van de inzichten die ik heb verzameld in mijn coachingspraktijk.

Wat is stress?

Stress betekent niets anders dan spanning of druk. Van oorsprong is het een term uit de bouw: stress is de kracht die wordt uitgeoefend op een voorwerp. Als we het over stress hebben, dan gaat het meestal over ongezonde druk, ook wel negatieve stress genoemd: een teveel aan spanning gedurende een te lange tijd. Maar stress is niet altijd ongezond. Stress is een hele natuurlijke en ook gezonde reactie van het lichaam. Op het werk helpt gezonde stress, ook wel positieve stress genoemd, je om goed te presteren. Het maakt je alert, geconcentreerd en efficiënt. De spanning maakt het lichaam ook klaar voor actie en dat is nodig om te kunnen reageren op bedreigende situaties.

Acht signalen dat je te veel stress hebt

Wanneer we te veel stress ervaren dan kan het zijn dat we deze stress niet eens voelen. Onderstaand 8 signalen die erop kunnen duiden dat je te veel stress ervaart en het echt rustiger aan moet doen.

Je kunt weinig geduld voor anderen opbrengen. Één van de eerste signalen van te veel stress is dat je niet meer het geduld voor andere mensen kunt opbrengen. Wanneer je snel uit je vel springt en boos bent, dan is de kans groot dat je onder te veel spanning staat.

Je lichaam heeft kleine pijntjes. B.v. buikpijn, diarree, hoofdpijn, misselijkheid, spierpijn, nek- of rugklachten, hartkloppingen etc.

Je slaapt niet goed.

Je gewicht schommelt.

Je piekert en maakt je zorgen. Je kunt niet stoppen met nadenken over je werk of andere problemen. Buiten werktijd blijf je op stand ‘aan’ en je checkt constant je mail en andere berichten. Dit is de sluipmoordenaar bij uitstek.

Je kunt je slecht ontspannen. B.v. constant onrust voelen, altijd bezig zijn, niet stil kunnen zitten, gehaast zijn enz.

Je hebt stemmingswisselingen. Wanneer je bijvoorbeeld merkt dat je het ene moment gelukkig bent en het andere moment in tranen uitbarst, dan ben je wellicht uit balans door te veel stress.

Je hebt haaruitval. In een stressvolle periode verliezen we opeens veel meer haar dan normaal. Gemiddeld verliezen we 100 haren per dag, maar in stressvolle periodes is dat veel meer.

Belangrijke inzichten over stress: wat moet je weten?

1. Stress wordt gezien als één van de belangrijkste gezondheidsproblemen van deze tijd. Stress is tevens een belangrijke veroorzaker van overbelasting en burn-out en is daardoor een maatschappelijk relevant probleem.
2. Onder juristen zijn werkdruk en prestatiedruk de meest voorkomende vormen van stress. De druk van de enorme hoeveelheid werk en de druk van op topniveau moeten presteren.
3. Stress is een leefstijlziekte geworden. Stress wordt zelden alleen veroorzaakt door het werk. Het is een combinatie van factoren, waarbij onze leefwijze tegenwoordig als de grote boosdoener wordt aangewezen. We zijn te druk, teveel met technologie bezig en hebben te weinig ontspanning.
4. De omgeving speelt een cruciale rol bij stress. Zogenaamde ‘angstculturen’ veroorzaken stress. Als je je niet veilig voelt, word je stressgevoelig. Sociale steun bevordert stressbestendigheid, dus als je je gesteund voelt door je werkgever en collega’s, ben je beter bestand tegen stress.
5. Het blijkt dat hoe je over stress denkt en hoe je ermee omgaat bepalend is voor de vraag of je er last van hebt. Als je het hebben van stress niet snel vervelend vindt en je gaat er los mee om, zal het ook minder snel een probleem voor jou worden.
6. Stress is op de lange termijn schadelijk voor de mentale en de fysieke gezondheid. Na de werkdag mentaal en emotioneel afstand nemen van het werk blijkt essentieel voor je welzijn. Kun je dit niet, dan loop je schade op. Wanneer stress precies schadelijk wordt hangt af van hoeveel belasting iets (of iemand) aan kan. Zelfs metaal krijgt haarscheurtjes als het te eenzijdig of constant wordt belast. Dat geldt dus ook voor mensen.
7. Piekeren over het werk is slecht, vooral als je daarbij negatieve gevoelens als woede of angst ervaart, zo constateerde gezondheidspsycholoog Mark Cropley van de universiteit van Surrey (VK) na een reeks studies. Stress zorgt voor spierspanning, een grotere alertheid, een verhoogde hartslag en een verzwakt immuunsysteem. Kan je ’s avonds je hoofd niet goed leegmaken, dan blijft je lichaam in staat van paraatheid en zul je waarschijnlijk ook slecht slapen. Spijsverteringsproblemen, hartklachten en rugpijn kunnen de kop opsteken en je kunt sneller ziek worden. Bovendien kan je door je verstoorde nachtrust in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Na een slechte nacht ben je de volgende dag minder weerbaar tegen stress.
8. Hét recept tegen stress bestaat niet. Het feit dat ieder mens anders reageert maakt het lastig om stress met simpele oplossingen te managen.
9. Elke situatie heeft zijn eigen remedie. Het aanleren van verschillende strategieën om stress te verminderen, teneinde in elke situatie bewust te kunnen kiezen voor de meest geschikte strategie, geeft het beste effect.
10. Er bestaan verschillende methodes om stress doeltreffend te verminderen: een aantal daarvan zijn wetenschappelijk onderzocht. Methodes die erop gericht zijn de omstandigheden die stress teweegbrengen te veranderen, of te wel, verander wat er veranderd kan worden, is één van de meest doeltreffende methodes. Daarnaast zijn acceptatie, voldoende sociale contacten, regelmatig rustpauzes inlassen, een huisdier nemen, chocola eten, je telefoon negeren, mindfulness, positief denken en genoeg ontspanning o.a. belangrijke remedies.

Het is niet gek om last van stress te hebben, het is gek om het te negeren. In deel 2 van deze serie gaan we de tips en hulpmiddelen tegen stress nader bespreken.